Mijn stamboom

Verslag interview opa en oma Lugtmeier 1964 gemaakt door zoon Jan. Dit interview is ook als geluidsbestand beschikbaar op CD en MP3.

CD 1 – 1 Opa verteld over Boschlust, buitenplaats bij Vledder. Opa is hier geboren. Vader van opa is diaken en ouderling in de kerk geweest. Opa is zelf 7 jaar diaken in Vledder geweest. In die tijd was ds. J.B.Th. Hugenholtz (1888-1973) dominee in Vledder.

1ste wereld oorlog. Over de Spaanse griep en het overlijden van zijn eerste vrouw Jantje aan de spaanse griep. Jantje is 3 dagen ziek geweest voordat ze is overleden.

Zijn 2e vrouw, Aafje, was eerst huishoudster bij hem.

CD 1 – 2 Oma verteld waar ze is geboren. Oosterstreek onder Boijl in Friesland, ten oosten van Noordwolde. Net over de grens met Drenthe en dus niet zo ver van Vledder af. Oma zegt 3 huizen van Boijl. Haar vader Jan Bakker kwam van de Knipe waar Pieter (zoon van oma) ook nog heeft gewoond. Daar ligt een brug, de Jan Bakkers brug bij de bakkerij waar haar vader geboren is. Haar moeder, Anna Maria is geboren in Holland, later vertrokken naar Frederiksoord bij Vledder in Drenthe. Kennelijk kwam Anna uit een arm gezin, want het gezin is arm en komt daar te werken (Kolonisten) Maatschappij van Weldadigheid. https://nl.wikipedia.org/wiki/Maatschappij_van_Weldadigheid

Toen oma 1 jaar oud was werd ze ziek en werd ze naar haar grootmoeder gebracht (Aafje Jannes Baas geboren Zeephat). Oma is daar gebleven tot ze 11 was en oma stierf (1909). Ook haar broer Klaas is daar een tijdje geweest vanwege zijn astma. Haar basisschool stond aan de Nieuwe Weg in Noordwolde 20 minuten lopen.

In 1897 werd te Noordwolde een derde openbare lagere school gesticht, aan de Straatweg naar Frederiksoord, de Nieuweweg. De bouw werd op 10 juli 1897 aanbesteed voor ƒ 11.599,04. Op 3 januari 1898 werd de school geopend met als eerste hoofd L.C. Smidt uit Nijetrijne. Op 1 juli 1900 is hij weer vertrokken. Op 1 juni 1901 kwam Sietse Haajes Maurits, die op 1 november 1920 is vertrokken. In 1921 kwam J. H. Warning, die op 15 mei 1923 hoofd van de Tuindorpschool te Wolvega werd. Bron: fryske-akademy.nl - De schoolmeesters van Weststellingwerf in de loop der tijden.

Haar vader heeft door een ongeluk met een buks (jachtgeweer) tot aan zijn dood rondgelopen met 3 kleine kogeltjes in zijn hoofd. Haar vader heeft ook een maagbloeding gehad.

Vanwege de slechte omstandigheden vertrok het gezin, oma was 12, naar Zutphen , de Hoven(?). Oma (12) en haar broer (Klaas) gingen aan het werk in Deventer bij de capsulefabriek. https://nl.wikipedia.org/wiki/Deventer_Capsulefabriek Ze verdienden een daalder in de week. Een daalder was anderhalve gulden. Volgens oma was ze een bijdehandje en mocht ze ergens anders gaan werken en wel bij de Anton Hunink vleeswaren fabriek in Deventer. Ze verdiende daar 4 gulden in de week. Ze ging met de trein naar haar werk.

Oma’s broer Klaas kwam toen te werken in een schoenenwinkel. Het gezin vertrok kort daarna naar Zeddam waar ze een jaar hebben gewoond en toen vertrokken naar Ootmarsum. Oma kreeg daar met haar oudste broers ook werk. Oma werkte bij de textiel fabriek (16-19 jaar van 1914 tot 1917). Dit was de textielfabriek van de familie S. Bendien aan de Denekamperstraat (Neuenhauserstrasse?) in Ootmarsum. www.hetdamast.nl

De Twentse Damast rond 1890.

De 1ste wereld oorlog was al begonnen. Ze ging in betrekking (dienstmeisje) in Almelo. Volgens oma was haar bazin een “alder akeligst” mens. Ze is toen vertrokken naar haar tante, de zus (Jantje?) van haar vader in Noordwolde. Ze was 19. Daar heeft ze het goed gehad. Oma trouwde op haar 21ste. Haar ouders kochten een stukje land aan het kanaal Almelo – Nordhorn en bouwden daar een huis. Later weer verkocht en gingen ze in Almelo wonen waar oma’s moeder aan astma is gestorven.

Oma trouwde in 1919 in Nijensleek. Opa en oma vertrokken later naar Wapse, tussen Vledder en Diever. Daar is Dientje in 1923 geboren die op haar vierde al stierf. Nog kort gewoond in Ruinerwold. Toen vertrokken naar Twente waar ze eerst bij haar vader en moeder in woonden. Daarna woonden ze 4 jaar in het brugwachtershuisje aan het Almelo – Nordhornkanaal (brug 11?), gemeente Weerselo. Later vertrok het gezin naar Oldenzaal. Ze werkte in de fabriek. De crisistijd brak aan en de 2e Wereld Oorlog begon. Opa zat tijdens de oorlog in de toren van de Plechelmuskerk in Oldenzaal de wacht te houden.

Tijdens een rassia in de oorlog werd hun schoonzoon Hein en zoon Jan afgevoerd naar Duitsland, naar Gronau. Beiden kwamen terug.

CD 2 – 1 Opa verteld over Dieverbrug ten noorden van Dwingeloo. Daar stond een huisje te huur. De huren waren in die tijd erg duur. Ze schreven er op in en kregen het. Opa zegt dat ze 103.000 (bedoeld hij 1300?) gulden aan geld hadden. Ze kochten 2 koeien voor 630 gulden per stuk. En nog eentje voor 350 gulden, maar die heeft TB gehad, rundertubberculose. Opa kreeg een ongeluk, hij brak een been. De dokter uit Dwingeloo heeft het been gezet. Het been moest later weer gezet worden. Er moesten 5 mannen helpen! Het been werd opnieuw gebroken en gezet. Een zeer pijnlijke zaak. Opa heeft hier een jaar mee gelopen. Hij kon dus niet meer werken. Aan het eind van het jaar was al het geld op. Opa maakt zich kwaad dat niemand bij sprong. Ook zijn broer (Pieter?) niet, die geld zat had. Na dat jaar vertrokken ze naar Wapse. Armoede en ellende zegt opa nog. Zo zijn ze uiteindelijk in Oldenzaal gekomen waar hij meteen werk kreeg, en bij de begrafenis vereniging aan de slag kon onder dominee Hermans. Hij was ook koetsier bij ter Stege, Engelbertink en Siemerink (cafe’s). In de oorlog kwam hij bij de werkverschaffing. Daar verdiende hij 17 á 18 gulden in de week. Opa spreekt over zijn huidige pensioen waar hij blij mee is. Vroeger was het niks, nu is het veel beter. Hij is tevreden. De tijd van vroeger moet nooit terugkomen.

CD 2 – 2 Oma verteld het trieste verhaal van de Dientjes. Het eerste Dientje (1923 – 1927) had hersenvlies-ontsteking. Is kort ziek geweest. Opa was nog naar Vledder geweest naar zijn moeder. Toen opa thuis kwam was Dientje goed “terecht”. Ze kreeg nog een stuk chocola (Kwatta met een blauw papiertje erom) maar dat lustte ze niet. ’s Avonds vroeg Dientje naar de chocola, maar die kreeg ze niet, ze had net overgegeven. Na haar overlijden heeft oma de chocola nog twee jaar bewaard, ze kon het niet weggooien. ’s Nachts werd Dientje ziek. Opa ging op de fiets naar Denekamp om de dokter te halen, die kwam ook. Hij wist niet wat er aan de hand was. Dientje moest naar het ziekenhuis. Opa en oma waren thuis toen oma rond 4 uur ’s middags een raar gevoel kreeg. Precies op dat moment stierf Dientje in het ziekenhuis. Oma heeft Dientje niet weer gezien. Het ander Dientje werd geboren. Dientje werd ook ziek. Ze kreeg geelzucht. De dokter wilde haar naar het ziekenhuis brengen. Oma wilde dat niet, opa wel. Oma was bang dat ook dit kind kwam te overlijden in het ziekenhuis. Toch brachten ze het naar het ziekenhuis. De volgende dag heeft opa haar bezocht maar ze lag al op sterven, alleen op een kamertje. Hij heeft oma opgehaald. Dientje kon niets meer zeggen, maar kreeg van oma nog wat water. Dientje stak haar handjes omhoog on overleed. Oma denkt dat ze niet is overleden aan geelzucht maar aan uitdroging. Na een jaar kwam er een nieuw meisje op de wereld. Beiden hebben besloten om het kind geen Dientje te noemen. Opa ging naar het gemeentehuis om het kindje aan te geven. Opa kwam thuis, en was heel verdrietig. Hij had haar toch Dientje genoemd. Oma’s moeder was hier heel erg kwaad over. Zelf heeft ze ook 3 kinderen verloren. Twee werden er ziek, en ééntje is er verdronken. Over Dientje 3 maakte oma zich altijd zorgen. Dientje 3 leek ook erg op Dientje 1.

Opa verteld over het kerkhof. Je kon begraven worden in de 1ste, 2e en 3e klas. De beide Dientjes zijn begraven in de 3e klas. De 3e klas was voor de mensen met het minste geld. Er mocht ook geen steen op het graf. Daar kreeg je geen toestemming voor. Opa spreekt daar schande van, ook omdat hij 25 jaar aanspreker is geweest voor de begrafenisonderneming. Opa verteld over begraven worden in die tijd, de verzekering en o.a. de kosten van een kist.

Voor het grafje van de eerste Dientje heeft oma een jaar lang 10 gulden bewaard, voor een grafsteentje. Ook al mocht dat niet. Een steenhouwer kon wel voor beide grafjes een witte band om de grafjes maken met wit grint erin. De kerkraad en de dominee hebben dit ook geweigerd. Volgens oma bestonden deze grafjes in 1964 nog en hebben ze de nummers 49 en 54. Het eerste Dientje heeft nummer 49.

Oma spreekt nog over een gebeurtenis die zich hoogstwaarschijnlijk afspeelde in de oorlog toen er ineens in de slaapkamer een doos met boodschappen stond ter waarde van ongeveer 4 gulden. De buurvrouw Wietske had ook een pakje gekregen. Het was afkomstig van dokter de Bruin.

Opa noemt oma “moe”. Ze waren lid van “ons belang”, een vereniging voor bejaarden. Opa haalde de contributie op zodat de oudjes mooie uitstapjes konden maken.

CD 2 – 3 Oma spreekt over de kinderen. Over het verwarmen in de winter van de kinderbedjes met een warme baksteen met een doek erom. Oma spreekt over de zwarte Salamander. Dit is een kachel. De kinderen zaten daar vaak omheen. In de sinterklaastijd werden daar de sinterklaasliedjes gezongen. En met Kerst ook mooie liedjes. Oma zou dat nog wel een keer willen meemaken. Oma deed dat vroeger ook met haar broers en zussen waar ze erg aan gehecht is.

Zomers om zes uur ’s avonds ging de koffie op tafel. Nadien maakte opa een rondje. Ze hadden een zwarte poes Nellie. Dit was aan het kanaal. Nellie kwam later in een val (stap) terecht, en brak haar pootje. Oma heeft het pootje gespalkt en heelde weer.

Opa had een goede vriend in Denekamp, Damhuis. Hij woonde toen aan het Almelo – Nordhorn kanaal in Weerselo. In de winter vonden ze een hazenstrik van een stroper. ’s Morgens vroeg het veld in, in het donker, om de stroper te pakken. Het was bitter koud. Pas bij de 5e poging is het gelukt om de stroper te pakken. De Damhuis waar over gesproken is kan (bijna zeker) politie (veldwachter) Damhuis (Gerard Damhuis 1892-1982) zijn. Opa spreekt over de Poortstraat waar ze 24 jaar hebben gewoond (volgens oma 16 hoor je nog net op de achtergrond). De slechtste straat uit de stad werd het genoemd. Er werd een buurtvereniging opgericht. Opa spreekt over Sinterklaas, en iemand die Sinterklaas moest spelen. Alleen de Sint zag er niet uit. Opa nam het toen voor 8 jaar over. Opa regelde ook presentjes voor verlotingen e.d.

Het gezin maakte regelmatig uitstapjes o.a. naar de dierentuinen in Arnhem, Rheden en Emmen. Opa zegt nog “er is geen mooier werk dan een ander te helpen”.

De oorlog komt ter sprake. Opa zat ten tijde van de oorlog in de toren van de Plechelmus kerk in Oldenzaal voor de luchtbeschermingsdienst. De Luchtbeschermingsdienst (L.B.D.) controleerde de stad op ieder spoortje van licht en op naderende vliegtuigen die eventueel de stad konden bombarderen. Opa is een keer in de oorlog aangehouden door de politie (NSB). Hij was toen net kaarten aan het rondbrengen omdat er iemand overleden was. Hij moest het gevang in. Voor 5 gulden mocht hij er snel weer uit. Een komisch gezicht, opa in de “petoet” met het zwarte aansprekerspak een en een hoge hoed op.

Oma spreekt over de crisistijd, net voor de oorlog. Ze spreekt over moeder Aalbers, haar buurvrouw, een gezellige vrouw. Een tijd dat de deuren gewoon openstonden voor de buren, een fijne tijd. Buurvrouw vertelde wel enge verhalen over de “duvel” en witte wieven. In die tijd had je bonnen voor o.a. boter. Dat kon je halen bij het slachthuis. Je kreeg dan een pakje margarine of een pakje vet. De bonkaartjes kreeg je bij het distributiekantoor. Elk gezinslid kreeg een kaart.

Oma kreeg later nog een karretje voor achter de fiets. Daarmee kon je o.a. het sprokkelhout voor de kachel vervoeren. Leuk detail, oma kon niet fietsen! Haar dochter Johanna kan ook niet fietsen.